Mexico

Yucatán (Yucateeks Maya: Uluumil cutz yetel ceh - land van kalkoenen en herten) is een schiereiland tussen de Golf van Mexico, Straat Yucatán en de Caribische Zee. Het noordelijke deel wordt ingenomen door de Mexicaanse deelstaat Yucatán, waarvan Mérida de hoofdstad is. De rest van Yucatán maakt deel uit van de staten Quintana Roo en Campeche en de noordelijke delen van Guatemala en Belize.

Geografie:
Yucatán is betrekkelijk laag gelegen en bestaat voor een groot deel uit kalksteen. Boven het kalksteen is een slechts een dunne laag vruchtbare bodem, waardoor de vegetatie relatief laag is. Het schiereiland heeft vele witte stranden. Naast deze stranden zijn de Mayaruïnes (o.a. Chichén Itzá, Mayapan en Uxmal) een populaire toeristenbestemming. Met 37,3% is Yucatán de staat met het hoogste percentage indiaanse bevolking. Steden in Yucatán, naast de hoofdstad Mérida, zijn Progreso, Tekax, Tizimín en Valladolid.

Op het Yucatán-schiereiland bevindt zich de Yucatán- of Chicxulub-krater. 65 miljoen jaar geleden kwam op deze plaats een projectiel uit de ruimte neer. De inslagkrater herinnert ons aan het inferno dat dit veroorzaakte; 60% van het leven op aarde, waaronder de dinosaurussen, stierf uit.

Yucatán wordt regelmatig getroffen door orkanen.

Geschiedenis:
Aan het eind van de Klassieke Periode werd Yucatán het kernland van de Mayacultuur. Er zijn nog veel bouwwerken zoals tempels en piramides overgebleven. Een groot deel van het schiereiland werd geregeerd door achtereenvolgens Chichén Itzá en Mayapan. In 1441 werd de macht van Mayapan gebroken en viel het gebied uiteen in rivaliserende stadsstaten.

Yucatán werd "ontdekt" door de Spaanse conquistador Francisco Hernández de Córdoba in 1517, al was er zes jaar eerder al een Spaans schip gestrand. Francisco de Montejo probeerde Yucatán voor Spanje te veroveren. Twee keer wist hij nagenoeg het gehele schiereiland in te nemen, maar beide keren werd hij weer verdreven. In 1540 had zijn zoon meer succes, in 1542 nam hij Ti'ho in, noemde het Mérida, en sloot een verbond met Mayahoofdman Tutul Xiu. Montejo jr. en Xiu wisten samen de verovering te voltooien, en in 1546 werd de verovering van Yucatán officieel voltooid verklaard.

Diego de Landa werd de eerste bischop van Yucatán. Hij verbrandde een groot aantal Mayacodices, maar schreef tegelijkertijd ook een verslag over de gebruiken van de Maya's. Ze bekeerden zich uiteindelijk tot het christendom, maar zo nu en dan braken er nog wel opstanden uit, waarvan die van Can Ek II in de 17e eeuw de voornaamste is.

In 1821 werd Yucatán een deel van Mexico, maar door haar geïsoleerde positie en interne strijd wist Yucatán een redelijke mate van autonomie te handhaven. In 1840 verklaarde de Republiek Yucatán zich onafhankelijk. Drie jaar sloot het zich weer aan bij Mexico. In 1845 verklaarde het zich echter weer onafhankelijk. Toen echter twee jaar later de Kastenoorlog, een opstand onder de autochtone bevolking, uitbrak werd de Yucateekse regering gedwongen steun te zoeken bij Mexico, en werd het weer een Mexicaanse deelstaat. De Kastenoorlog bleef decennialang voortduren, op een bepaald moment wisten de Maya's de blanken bijna geheel van het schiereiland te verdrijven. Pas in 1901 keerde de rust weer, bij de inname van Chan Santa Cruz.

In 1857 scheidde Campeche zich af van Yucatán, en in 1902 volgde Quintana Roo.

Gedurende het Porfiriaat groeide Yucatán uit tot een van 's werelds grootste exporteurs van sisal. Arbeidsomstandigheden op de sisalplantages waren nauwelijks beter dan die van slaven. Er was in Yucatán dan ook veel animo voor de Mexicaanse Revolutie, die in 1910 uitbrak. Er vonden in Yucatán allerhande sociale experimenten plaats. Onder gouverneur Salvador Alvarado werd Yucatán de eerste staat waar het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd. Na de Mexicaanse Revolutie werd de Socialistische Partij van het Zuidoosten (PSS) van Felipe Carrillo Puerto de machthebber in Mexico. Carillo Puerto poogde een socialistische revolutie door te voeren in Yucatán, maar hij werd in 1924 door rivaliserende revolutionairen vermoord. De PSS verloor gaandeweg steeds meer macht aan de PRI.

Pas toen in de jaren '50 van de 20e eeuw Yucatán door middel van spoorlijnen met de rest van Mexico is verboden, is ze definitief uit haar isolement geraakt. Sindsdien heeft het toerisme sisal vervangen als belangrijke inkomstenbron.

In 1976 werd Francisco Luna Kan als eerste Maya tot gouverneur gekozen en in 1991 werd Dulce María Sauri de eerste vrouwelijke gouverneur. De huidige gouverneur is Patricio José Patrón Laviada van de PAN, die in 2001 als eerste niet-PRI gouverneur sinds 1930 werd gekozen.